Andrea Kristín Jónsdóttir.

- sameiginlegt svæðisskipulag Strandabyggðar, Reykhólahrepps og Dalabyggðar

Andrea Kristín Jónsdóttir, sveitarstjóri Strandabyggðar skrifar:

Víða um Ísland er að finna víðfeðm en fámenn sveitarfélög sem hvert í sínu horni eru að ströggla við að standa við lögboðnar skyldur, halda uppi viðunandi þjónustu, standa vörð um þá atvinnustarfsemi sem er til staðar, berjast við að halda í horfinu. Aldrei má slaka á klónni því þá tapast eitthvað, kvóti úr byggðarlagi, opinber störf, bankaútibú eða póstþjónusta, svo eitthvað sé nefnt. Landsbyggðirnar eru í mikilli varnarbaráttu og orkan virðist klárast þar, ekkert eftir til að byggja upp eða sækja fram.

Krafan um að fækka sveitarfélögum hefur verið hávær. Í dag eru sveitarfélögin 74, höfuðborgarsvæðið telur ríflega 210 þúsund íbúa meðan íbúar fámennustu sveitarfélaganna teljast undir 50. Það eru ekki til nein opinber viðmið um hver lágmarksfjöldi íbúa í sveitarfélagi ætti að vera, en ef tekið er mið af hversu fjölmenn svæði þurfa að vera til að bera uppi þjónustu við fatlað fólk, þá er talan 8000. Íbúar á Vestfjörðum öllum eru um 7000.

Ég sé ekki í fljótu bragði hvernig sameining sveitarfélaga fjölgi íbúunum á svæðum og líklegra þykir mér að íbúunum myndi fækka í kjölfar sameininga. Mögulega myndi einn byggðarkjarni í sameinuðum sveitarfélögum eflast eitthvað, en aðrir kjarnar og jaðarsveitir veikjast. Auðvitað sparast margt við að fækka í stjórnsýslunni, en sá sparnaður fjölgar ekki íbúum.

Þrátt fyrir framantalið er ég alls ekki á móti sameiningum sveitarfélaga í sjálfu sér, alls ekki. Sameiningin þarf bara að hafa eitthvað uppbyggjandi og eflandi í för með sér. Íbúum þarf að fjölga, þjónusta þarf að eflast og lífsskilyrðin þurfa að verða betri fyrir íbúana.

Til að efla lífsskilyrðin er ekki nóg að sameina, það þarf að byggja upp! Byggja upp samgöngur, fjarskipti og raforku. Leggja hitaveitur þar sem þess er nokkur kostur. Þetta eru m.a. forsendur þess að hægt sé að byggja upp kosti í atvinnumálum, hvort sem horft er í sjávartengda starfsemi, landbúnað, ferðaþjónustu eða aðrar greinar. Í stað þess að vera í vörn, þá þarf að blása til sóknar. Í stað þess að vera einn, þá er hægt að vinna saman.

Sveitarfélögin Strandabyggð, Reykhólahreppur og Dalabyggð hafa tekið höndum saman og vinna nú að gerð svæðisskipulags með aðstoð ráðgjafafyrirtækisins Alta.

Töluverður samgangur hefur verið á milli þessara þriggja sveitarfélaga í gegnum tíðina og snertifletirnir margir. Á blómaskeiði sveitaballanna var fátt sem stoppaði fólkið í að fara á milli sveita, þrátt fyrir að Þröskulda nyti ekki við. Enn eru hinar ýmsu skemmtanir, eins og sviðaveislur, félagsvist og leiksýningar, svo eitthvað sé nefnt. Allt eru þetta skemmtanir sem sóttar eru á milli sveitarfélaganna. Fjölskyldur tengjast. Samstarf hefur verið um ýmsa þætti milli allra þriggja sveitarfélaganna eða tveggja og möguleikar á frekara samstarfi eru oft og mikið ræddir.

Auðvitað hefur sameining þessara þriggja sveitarfélaga verið nefnd, já og meira en það, því að við síðustu sveitarstjórnarkosningar gerðu bæði Reykhólahreppur og Dalabyggð könnun meðal íbúa sinna um vilja þeirra til að sameinast, ýmist hvort öðru eða með Strandabyggð. Út úr báðum þessum könnunum kom fram vilji til að sameina þessi þrjú sveitarfélög. Skemmst er frá því að segja að forsvarsmenn sveitarfélaganna fóru að þreifa fyrir sér í þessa átt, en fljótlega varð áherslan meiri á þá þætti þar sem hægt væri að vinna saman fremur en að horfa í beinar sameiningar.

Verkefnið sem sveitarfélögin þrjú eru að takast á hendur undir verkstjórn Alta er mjög áhugavert og byggir á því að virkja samtakamáttinn. Í verkefnislýsingu eru tilgangur og markmið verkefnisins skilgreind, en þar segir, að „með svæðisskipulagsgerðinni vilja sveitarfélögin þrjú móta og festa í sessi sameiginlega framtíðarsýn á þróun svæðisins í þeim tilgangi að styrkja atvinnulíf og byggð“.

Horft er til þess að aukinn árangur í byggðamálum náist þegar sveitarfélögin þrjú kortleggja og greina tækifæri sem búa í auðlindum og sérkennum á svæðinu öllu, en á þeim grunni verði mótuð markmið í atvinnu-, samfélags- og umhverfismálum, auk þess sem sett verður fram skipulagsstefna sem styður við þessi markmið. Sú útkoma sem við vonumst til að sjá út úr verkefni okkar eru m.a.: 

• Aukin samvinna sveitarfélaganna um eflingu atvinnulífs og byggðar – með því að móta sameiginlega framtíðarsýn og markmið til að vinna eftir og forgangsraða samstarfsverkefnum og verkefnum sveitarfélaganna á þeim grunni.
• Sterkari sjálfsmynd samfélaga á svæðinu og aukin samheldni þeirra – með því að greina tengsl íbúa við sitt svæði og draga þau fram í stefnumótuninni.
• Skýr ímynd svæðisins og aukið aðdráttarafl gagnvart ferðamönnum, nýjum íbúum, fyrirtækjum og fjárfestum – með því að skýra sérkenni svæðisins og marka stefnu sem styrkir þau og nýtist jafnframt fyrirtækjum í ferðaþjónustu og öðrum atvinnugreinum til vöruþróunar og markaðssetningar.
• Ný fyrirtæki, þjónusta og vörur sem byggja á sérkennum og auðlindum svæðisins – með því að draga fram, ræða og gera aðgengilegar upplýsingar um auðlegð svæðisins og tækifæri sem í henni búa.
• Aukið fjármagn til svæðisbundinna verkefna og annarra verkefna sem falla að sameiginlegri langtímasýn svæðisins í svæðisskipulaginu – með því að setja einstök verkefni í stærra samhengi í tíma og rúmi.

Já, markmiðin eru háleit og framundan eru spennandi tímar. Við erum í startholunum, en áætlað er að þessu verkefni sveitarfélaganna verði lokið í árslok 2017 og að á fyrstu mánuðum ársins 2018 liggi fyrir sameiginlegt svæðisskipulag þessara þriggja sveitarfélaga. Við sem hérna búum höfum mikla tiltrú á því að hér sé hægt að sækja fram, fjölga tækifærum og styrkja stoðirnar.

Við búum yfir kröftum og við viljum nýta þá til uppbyggingar og sóknar og þetta sameiginlega verkefni okkar lýtur að því. Við ætlum ekki einungis að sækja fram hvert og eitt, heldur ætlum við að sækja fram sem skipulögð heild sem veit hvað hún hefur upp á að bjóða, nýta styrkinn í samtakamættinum.

- Andrea Kristín Jónsdóttir.

Þessi grein birtist einnig í vikublaðinu Bæjarins besta á Ísafirði 3. mars 2016.