Um stílbrot og muninn á því að „heita“ og „vera“
Í ágætum greinum hér á síðunni og á Strandir.is fjalla þeir Karl Kristjánsson á Kambi og Matthías Lýðsson í Húsavík um nafngiftina á nýjum vegi milli Stranda og Barðastrandarsýslu. Benda þeir réttilega á að það nafn sem nú er í notkun, Þröskuldar, stingur heldur í stúf við umhverfi sitt. Ég hef ekki séð ástæðu til að blanda mér í spekúleringar um þessa nafngjöf, en verð þó að viðurkenna að ég varð undrandi þegar nafn þetta kom fyrir auglit manna, u.þ.b. þegar verið var að taka veginn í notkun haustið 2009.
Undanfarin ár hef ég mikið hugsað um örnefni, enda má segja að ég vinni með þau daglega víðs vegar um Breiðafjörð. Hefur það orðið til þess að ég er líklega svolítið sér á báti þegar kemur að viðhorfum til viðhalds og endurnýjunar staðarnafna, en það er utan við efni þessa greinarstúfs.
En við hverju er að búast þegar nöfn á kennileitum eru ákveðin af nefnd sem fær það hlutverk, og skiptir þá ekki máli hvort barnunginn er fjallvegur eða nýtt eldfjall? Með ofangreindan veg má segja að ferlið hafi líkst spennutímanum frá fæðingu til þess allir sitja á kirkjubekkjunum. Flestir bjuggust við hefðbundnu, einhverju i ættinni, en þegar svo nafnið kom urðu afarnir og ömmurnar ansi skrítin í framan.
Og, svona nöfn koma upp þegar menn halda að þeir séu að „skíra" náttúruna í umhverfi sínu. Gera sér kannski enga grein fyrir því að Þröskuldar eru líklega á vatnaskilum helmings allra fjallvega á Vestfjörðum, og sennilega víðar. Ekki svo að nafnið sem slíkt sé ljótara en önnur, óþægilegra í notkun eða hafi í sér einhverja óæskilega tilvísun, heldur eins og þeir Karl og Matthías benda á - það er stílbrot.
En ég verð að viðurkenna að mér finnst þeir félagar misstíga sig í þúfum málvenjunnar. Vil ég því telja hér upp nöfn þeirra fjallvega á umræddu svæði sem ég hef vit til að þekkja, og byrja vestan frá. Með í upptalningunni hef ég svo þeirra tillögu að nafni á umræddum vegi.
Skálmardalsheiði
Kollafjarðarheiði
Þorskafjarðarheiði
Laxárdalsheiði
Bæjardalsheiði
Arnkötludalur
Tröllatunguheiði
Steinadalsheiði
Laxárdalsheiði
Haukadalsheiði
Vil ég svo biðja hvern og einn sem þetta les að finna út hvar stílbrotið er falið.
En hvernig halda menn að örnefni hafi orðið til? Hvenær hætta hlutir að „vera" og fara að „heita"? Heldur fólk að staðir og kennileiti hafi verið skírt?
Strax í árdaga búsetu á Íslandi fóru menn að setja auðkenni á landið, sér til þæginda í frásögnum og öðrum tilgreiningum. Gautur hefur búið í Gautsdal, sem þá „var" Gautsdalur en „heitir" það í dag. Á Klettshálsi er fjallavatn sem vinnuflokkur reisti búðir sínar við um miðja síðustu öld. Þá „varð" vatnið Tjaldvatn. Kannski Tjaldbúðavatn fyrst, hver veit? Núna áratugum eftir að öll tjöld eru horfin og vinnuflokkar farnir af svæðinu „heitir" vatnið Tjaldvatn, til auðkenningar frá vötnunum í kring. Á landamerkjum nánast allra jarða Breiðafjarðar eru Þrætusker. Sum „heita" það bara, önnur „eru" það enn.
Í mínum huga er því ekki nokkur ástæða til að skeggræða mikið um nafngift á viðkomandi fjallvegi. Hvort sem mönnum líkar betur eða verr liggur leiðin um Arnkötludalsheiði og því engin ástæða til að eyða tíma í að finna önnur nöfn.
Ætli menn hins vegar að sleppa heiðar-viðbótinni, til fegrunar eða lastar, vil ég benda á að betra væri nota nafnið Þröskuldaheiði en einungis Arnkötludalur, það væri mun minna stílbrot. Auðkennin í náttúrunni hafa nefnilega fengið nöfn af því sem þau „eru" í meira en 1000 ár og best að halda sig við þá venju.
- Jóhannes Snævar Haraldsson.
Pálína Pálsdóttir, rijudagur 27 aprl kl: 01:45
Eftir að hafa lesið þennan pistil míns ágæta skólabróður, langar mig að benda honum á eitt atriði, varðandi þennan annars ágæta veg. Hann liggur um tvo dali, Gautsdal og Arnkötludal og milli þeirra liggja þessir umræddu Þröskuldar. Rökin fyrir því aðkalla þessa leið heiði, finnast mér því ekki eiga hér við. Frekar en við færum að nefna Svinadalinn, í Dölum, heiði. Fyrir mörgum árum lenti ég í þrætu við einstakling sem hélt því fram að Svínadalurinn væri heiði, ég minnist þess ekki að hafa nokkurn tíma heyrt heimamenn kalla Svínadalinn heiði. Dalur er dalur, sama hvar hann er, hvað hann heitir og hvernig hann liggur í landinu. Að því leyti er ég ósammála þér Jóhannes, að leiðin um Gautsdal, Þröskulda og Arnkötludal skuli kallast heiðarvegur. En annars var gaman að lesa pistil þinn og megir þú hafa það sem best.
Með kveðju, Pálína St. Pálsdóttir frá Múla, Þorskafirði.