Dagverðará á Snæfellsnesi.

Snemma í næsta mánuði hefst vettvangsferð til skoðunar og skráningar eyðibýla með uppistandandi húsum í Reykhólahreppi. Þessi rannsóknarferð er þáttur í verkefni sem nefnist Eyðibýli á Íslandi, en markmið þess er að rannsaka og skrá umfang og menningarlegt vægi eyðibýla og annarra yfirgefinna íbúðarhúsa í sveitum landsins. Jafnframt er tilgangurinn að stuðla að björgun áhugaverðra og byggingarsögulega mikilvægra húsa, meðal annars með endurgerð og nýtingu í ferðaþjónustu.

„Í sveitum landsins er fjöldi eyðibýla og yfirgefinna íbúðarhúsa sem mörg hver eru vel byggð og geyma merka sögu,“ segir Bergþóra Góa Kvaran verkefnisstjóri. „Þegar verkefninu lýkur liggur fyrir verðmætur þekkingargrunnur um búsetu og líf Íslendinga fyrr á tímum.“

Í tilkynningu frá hópnum sem að verkefninu stendur segir: 

• Fyrstu skref verkefnisins voru tekin sumarið 2011 þegar rannsókn fór fram á eyðibýlum og yfirgefnum húsum á Suðurlandi. Afraksturinn var heildstætt yfirlit um 103 yfirgefin hús sem kom út í veglegu riti, Eyðibýli á Íslandi. Sumarið 2012 náði rannsóknin yfir tvo landshluta, Norðurland eystra og Vesturland. Þá voru skráð 236 hús og gefin út tvö bindi af ritinu. Hefur rannsóknin því alls náð til 339 húsa. Sumarið 2013 mun rannsóknin ná yfir Vestfirði annars vegar og Norðurland vestra hins vegar. Þá munu tíu háskólanemar úr arkitektúr, þjóðfræði og fornleifafræði vinna við rannsóknina með stuðningi Nýsköpunarsjóðs námsmanna, Vinnumálastofnunar og fleiri aðila. 
• Fyrstu vettvangsferðir sumarsins hefjast í Reykhólahreppi og Skagafirði 10. júní. 
• Hugtakið eyðibýli er hér notað í nokkuð þröngum skilningi. Rannsókn nær til yfirgefinna íbúðarhúsa í sveitum landsins, sem ekki hafa verið tekin til annarra nota. Þau skilyrði eru gefin að húsið hafi a.m.k. fjóra uppistandandi útveggi. Húsin þurfa ekki endilega að standa á eyðijörð heldur geta þau staðið á jörð í búnytjum. Eyðibýli geta haft mikla þýðingu af ýmsum ástæðum. Þau geta verið merkar menningarminjar og mikilvægrar heimildir um byggðasögu. Aldur húsanna, húsagerð eða byggingarlag þeirra getur verið sérstakt en einnig er sérstaða húsanna í búsetulandslagi sveitanna oft mikil. 
• Markmið verkefnisins er að meta menningarlegt vægi einstakra húsa og varðveita þannig valin yfirgefin hús á Íslandi. Í framhaldinu að kanna hvort grundvöllur sé fyrir því að eyðibýli og yfirgefin hús í sveitum landsins verði gerð upp af eigendum þeirra og/eða stofnað félag um rekstur og útleigu þeirra í ferðaþjónustu. Verkefnið var, veturinn 2012, tilnefnt til Nýsköpunarverðlauna forseta Íslands, Menningarverðlauna DV og Hvatningarverðlauna iðnaðarráðherra. 
• Rannsóknum sumarsins lýkur með kynningu á verkefninu og bókaútgáfu á haustmánuðum. Með tíð og tíma mun ritröðin Eyðibýli á Íslandi ná yfir öll yfirgefin íbúðarhús í sveitum landsins. 
• Rannsóknarhópur sumarsins er fullur tilhlökkunar fyrir komandi könnunarleiðöngrum og sendir landsmönnum fyrirfram sínar bestu kveðjur. 
• Hægt er að fylgjast með framgangi verkefnisins á Facebook: www.facebook.com/Eydibyli. 
• Einnig má hafa samband við rannsakendur í gegnum netfangið eydibyli@gmail.com.

Fólk sem kunnugt er húsum af því tagi sem hér er leitað að, í allri austursýslunni eða núverandi Reykhólahreppi milli Gilsfjarðar og Kjálkafjarðar, er eindregið hvatt til að veita hópnum upplýsingar.

Myndin sem fylgir er frá Dagverðará á Snæfellsnesi. Skyldi nokkur í eða úr Reykhólasveit kannast við bæinn þann?