Kafli 1
Fyrsta útgerðin
Eins og ég segi langar mig að rekja útgerðarsögu okkar feðganna, mína og föður míns, Jakobs Gunnars Péturssonar frá Galtará í Gufuldalssveit. Eins og Laxness myndi orða það, hann fór ungur að heiman á síld, í MA, farkennslu og svo varð sjórinn hans heimaslóð meira eða minna í um 15-16 ár þar til hann fór aftur að kenna 1959 í Flatey.
En auðvitað byrjar maður á byrjunini og hún er nú ekki bráðljós. Árið man ég ekki alveg en það er mögulega á árabilinu 1945-47 sem hann og nokkrir ungir menn kaupa bát, þar á meðal eru hluthafar annar ef ekki báðir bræður hans. Báturinn hét Hermann TH 78. Um þennan bát finn ég ekki miklar heimildir annað en það sem segir í Íslensk skip. Gamli hló dátt þegar hann sá það sem þar er skrifað um bátinn, en þetta var einn af a.m.k. 3 sem kallaðir voru ráðherrabátar, byggðir á Eyrarbakka 1937 eða kringum það ártal. Þessi hét upphaflega Hermann ÁR 197. Í Íslensk skip er hann sagður seldur í Naustavík 1942 og þá fengið einkennisstafina TH 78. Hann hafi síðan verið afskráður 1950 búinn að liggja í fjöru í Húsavík í nokkur ár eins og sagði.
Það var bara ekki rétt. Þeir kaupa hann já og mig minnir að þeir hafi verið a.m.k. 8 eigendur og flestir frá Drangsnesi eða þar í kring og þangað fóru þeir með hann. Það var mikið í lagt þó báturinn væri langt í frá í góðu standi. Sá sem átti að bera skipstjóratitilinn var sendur í pungaprófið og svo var byrjað og gangurinn misgóður eða slæmur. Skipstjórinn gafst upp eftir einhvern tíma og gamli tók við þó réttindalaus væri. Báturinn var reyndar undaþeginn réttindum, eða líklega ekki gengið eftir því á þessum tíma. Eftir einhverja mánuði eða um það bil kannski ár fóru þeir út frá Drangsnesi og sögum ber ekki saman um hver tími dags þetta var. Það hafði verið rok við bryggjuna á Drangsnesi sem var reyndar í bygginu þá og þeir virðast ekki hafa tekið eftir því að byrðingurinn hafði skemmst. Rennir stoðum undir þá frásögn að þetta hafi verið að nóttu til í myrkri. Þeir eru rétt komir frá bryggju þegar þeir verða varir við að fleyið er að sökkva, sem það og gerir þegar þeir eru komnir rétt út á dýpið framan við höfnina á Drangsnesi. Þeim var öllum bjargað en báturinn ótryggður tapaðist og sást ekki meir. Mögulega eru einhverjar leyfar þarna á botninum af gamla Bolinder glóðarhaus sem skilaði þessu 7 tonna fleyi 20 hestöflum.
Þannig endar fyrsti kafli.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kafli 2
Bryndís SH 136 BÚÐUM!!!
Eins og ég kem að síðar er stundum fall fararheill og næsti kafli í þessari fábreyttu útgerðarsögu má segja að það hafi verið þannig eftir að hafa misst Hermann TH 78 niður við Drangsnes.
Forsaga málsins er sú að gamli átti sveitunga sem var Þorbergur Ólafsson frá Hallsteinsnesi og forstjóri Bátalóns hf. Bátalón var þá að byrja að byggja dekkaða súðbyrðinga og 1953 er svo komið að Þorbergur á í vandræðum með eina nýsmíðina. Maður í Reykjavík hafði pantað bátinn og hann var að verða afhendingarklár og komin skráningarbeiðni sem Sporður RE 75 þegar það kemur babb í bátinn. Maðurinn hafði pantað fullbúinn 8 tonna bát með öllum búnaði en þegar að vélbúnaði kom, sem dæmi, hafði í stað Lister með öllum tilheyrandi búnaði komið 36 ha Lister sem var strípuð og snúið í gang!!!
Ekki fékkst þessu breytt svo maðurinn bakkaði út og Þorbergur var búinn að finna hálfblankan bónda á sunnanverðu Snæfellsnesi sem var reiðubúinn að ganga inn í kaupin en vantaði meira fjármagn og eitthvað uppá kunnáttu í sjósókn.
Gamli var búinn að ala manninn í Þorlákshöfn einn af frumbyggjum þar og hafði verið vélstjóri á Jóni Vídalín ÁR 205 vertíðina 1952, og vélstjóri og um tíma formaður á Brynjólfi ÁR 2 vertíðina 1953. Hann var því stöndugur og Þorbergur vildi örugglega losna við bátinn sem fyrst af höndum sér bauð honum að ganga inn í kaupin með Sigurjóni Einarssyni bónda.
Nú þekkja flestir Bryndísarnafnið hjá okkur feðgum, það er frá þessum Sigurjóni komið sem og númerið SH 136, þetta var allt klárt þegar gamli gekk í companyið. Það birtist meðal annars frétt í Morgunblaðinu í júlí þetta ár af nýjum bát sem keyptur væri til Búða á Snæfellsnesi.
Bíðum nú við, Búða??? Hver þekkir ekki Búðir og Hótel Búðir, jú ef grant er litið austan við hótelið kemur í ljós bryggjukantur og krani sem reyndar er seinni tíma verk. En það var sem sé hugmyndin sem lagt var upp með síðla sumars 1953 að gera þetta hafskip út frá Búðum, enda Sigurjón Einarsson búsettur í sveitini. Mér skilst að þeir hafi ætlað að verka fiskinn sjálfir á þessum tíma.
Þetta þótti mikil viðburður í sveitinni á þessum tíma, einhverjar opnar trillur voru gerðar þarna út en þetta var flaggskipið. Gamli talaði um það að 3 dætrum prestsins á Staðarstað hefði verið boðið í siglingu út að Búðarskerjum í tilefni þessa.
Það var talsverður munur á þessum og Hermanni TH 78. Mér skilst á gamla að þetta hafi gengið frekar illa um haustið. Flaggskipið þurfti oft að sæta sjávarföllum til að komast inn og út úr Búðaósnum og leiðsögumerki og ljós voru ófullkomin og léleg. Þegar Bryndís komst á sjó var oftast ágætt fiskirí en hugur þeirra beggja eða amk skipstjórans stefni í næstu höfn og þar hófst aðalkaflinn.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kafli 3
Hellissandur/Krossavík
Endir síðasta kafla var sá að hugurinn stefndi í betri hafnarskilyrði með Bryndísi SH 136 í byrjun árs 1954. Eftir haustvertíðina var staða útgerðarinar hvað skil varðaði ekki góð og í ljós kom að persónuleg staða meðeigandans sem sá um daglegan rekstur útgerðarinar var heldur ekki góð, en út í þá sálma skal ekki farið.
Það var þrátt fyrir allt ákveðið að færa sig í Krossavík á Hellissandi með bátinn. Fljótlega eftir komuna þangað urðu eigendaskipti á helmings hlut þ.e. hlut meðeigandans í Bryndísi SH 136. Nokkrir Sandarar með Skúla Alexanderssyni komu inní fyrirtækið á móti gamla og þar var róið stíft á línuna á vertíðini 1954 og ágætur afli kom á land.
Svo stíft var róið að í einni sjóferðinni var komið norðan bál þegar að landi var komið og það þverbraut fyrir víkina annað slagið. Sá sem átti að sjá um innsiglingaljós vildi ekki kveikja þau þegar vart var við Bryndísi lónandi fyrir utan í myrkrinu taldi lendingu með öllu ófæra. Skúli Alexsanders tók þá af skarið ásamt meðeigendum sínum og braut upp skúr þar sem ljósarokkur fyrir leiðarljósin var. Gamli sagði mér seinna að hann hefði frekar ætlað að lóna þarna uppí fyrir utan en reyna að berja inn að Ólafsvík. Rifshöfn var ekki komin þegar þetta var, 1954.
Þeir voru 3 á og annar hásetana var Ingólfur Eðvarðsson faðir séra Eðvarðs sem nú er annar sóknarpresta hér á Akranesi. Þegar ljósin svo kviknuðu fór hann að fikra sig inn víkina en fljótlega sá hann hvers kyns var og þegar þá var komið var ekki aftur snúið, það varð að halda inn. Báturinn fékk á sig a.m.k. 3 brot og það síðasta var stærst og lagði Bryndísi nánast á möstrin. Það var ekki mikið í honum af fiski og vel frá honum gengið svo hann raskaðist ekki mikið að ráði en eitthvað af línubölum þaut í heilulagi út og hvarf sem betur fer með ölduni frá bátnum því annas hefði voðinn verið vís uppá skrúfuna að gera.
En það sem verst var að rafgeymar í vélarrými voru illa skorðarir og slitnuðu frá tengingum og því fóru öll ljós af Bryndísini í þessu broti. Skúli og hans menn sáu því ljósin hverfa í hroðan og töldu fullvíst að slys hefði orðið. Því skildi skipstjórinn lítið í því að jeppar þutu á miklum hraða í myrkrinu austur vík að klettunum undir þar sem nú er fyrrum frystihús Skúla og félaga og Bátahöllin í dag. Þeir reiknuð með að brak myndi koma þar upp og hófu að lýsa út í víkina þar fyrir framan. En í stað þess að sjá spýtnabrak í sjónum glapaði á hvítan bátskrokkinn í skyni háuljósa jeppana þar sem Bryndís var að skríða farsællega að bólvirkinu stráheil eftir kossa Ægis í Krossavíkini.
Þessa vertíð réri svo líka systurskip Bryndísar, Bjargmundur RE 326 frá Krossavík. Skipstjóri hans var Ragnar nokkur Konráðsson sá eldri sem þá var einhverjum 15-20 árum eldri en gamli og þaulkunnugur öllum miðum og slóðum. Samt öttu þeir kappi og sjaldan var langt á milli til skiptis.
Þegar vora tók fór að gefa sig vel í Sandabrúninni og Bjargmundur og Bryndís fóru að hafa þann háttinn á ef það spáði SV kalda að leggja næturlóðir í brúnina. Þetta villti svolítið fyrir Ólafsvíkurbátum sem treystu sér ekki lengra ef svo lét en í brúnina og því komu einhverjir dagar þar sem þeir lentu ofan á þessum tveim frá Sandi með tilheyrandi flæku og látum.
Gamli sagði að Raggi Koddi hefði ekki farið vettlingatökum um Ólsarana. Einhverju sinni sem dæmi voru Bjargmundur og sennilega Mummi lll frá Ólafsvík að draga upp flækju nánsast hlið við hlið þegar hnúturinn kom upp nær Mumma seilaður af fiski. Þegar koddinn sá þetta lét hann setja fast í snatri og setti svo á fulla ferð aftur með Mumma svo formaður hans sá sinn kost vænstan í stöðuni að skera á í snatri til að forðast að fá allt í skrúfuna.
Já það var líf og fjör í tuskunum á Sandi eins og að sjálfsögðu enn í dag.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kafli 4
Í Bolungarvíkini var björgulegt forðum.
Eigum við ekki að orða það þannig að öll óhöpp hjá þessum útgerðum okkar föður mína hafi verið farsæl. Eftir umhugsun ákvað ég að klára þennan bát í einum rikk til að hafa það ekki of langdregið og staldra svolítið við fallegan bæ vestur á fjörðum.
Bryndís SH 136 var gerð út frá Sandi vertíðirnar 1954 og 1955 á línu. Þetta gekk vel, til að mynda var stæðsti róðurinn samkvæmt dagbókum föður míns 9,5 tonn. Ég trúði því nú ekki fyrr en ég hitti einn meðeigandann, Kristófer frá Hellu á Sandi sem sagði nkl. sömu sögu og gamli. En því miður það er stutt í óhöppin og líklega var það um páska 1955 sem gamli tók sér frí og fór að hjálpa Sigurði bróður sínum að koma sér fyrir á Staðarfelli í Dölum sem bóndi þar, þegar gerði norðan hret og því miður skilst mér að meðeigendur í bátnum hafi ekki gert sér grein fyrir að passa þyrfti betur uppá hann því Bryndís slitnar upp og þeytist uppí einu grjóthrúguna í fjörunni ofan við bólvirkin í Krossavík og bakborðsíðan hreinlega fór að mestu úr henni. Bátnum var klambrað saman á staðnum svo flyti og slefað inn í Hólm til viðgerðar. Gamli var frekar súr en mér skilst að Skúli Alexsandersson og Jökulsmenn hafi þá ákveðið að bjóða honum að taka við Hólmkel SH 137, 50 tonna bát sem þeir höfðu nýlega keypt frá Neskaupstað og hét reyndar enn Draupnir NK 21. Því frestaðist fullnaðarviðgerð á Bryndísi og hún var ekki klár fyrr en rúmum 2 árum seinna af þessum sökum. Gamli var skipstjóri á Hólmkel í um 2 ár, vertíðirnar 1956 og 1957 og einn þeirra fyrstu að róa úr Rifi.
Þegar búið var að gera við Bryndísi SH 136 var ákveðið að slíta samstarfinu og gamli eignaðist Bryndísi einn. Hann stundaði handfæri úr Rifi í fyrstu að sumri og hausti en 1959 fóru hlutirnir að breytast og gerast þegar hann leigði hana til Flateyjar í stað póstbátsins Konráðs BA 152 sem var í stórviðgerð í Stykkishólmi. Eftir það voru færin stunduð grimmt, fyrst frá Flatey svo Rifi og loks um haustið í september og fram í október í Bolungarvík. Þar kynntist gamli Einari Guðfinnssyni eldri og það voru kynni sem hann mat alla tíð mikils og Vestfirðinga sem heild. Einar var reyndar hættur sem framkvæmdastjóri fyrirtækja sinna og synir hans Guðfinnur og Jónatan teknir við, en Einar gamli sá samt sjálfur um afgreiðslu og löndun hjá trillunum, sér í lagi aðkomubátum og auðvitað hafði hann puttana á púlsi fyrirtækjanna.
Sem dæmi síðasta haustið sem gamli réri úr Bolungarvík sem var sennilega 1962 kom Einar að máli við hann og spurði hvort hann væri til í að lána sér uppgjörið framyfir áramót og þá fengi hann gert upp með góðum vöxtum. Gamli sló til og viti menn á nákvæmlega réttum degi kom öll upphæðin með vöxtum og vaxtavöxtum, ekki það að faðir minn treysti ekki gamla manninum heldur kom það honum á óvart hvað hann var nákvæmur og nota bene þetta var munnlegt samkomulag óskjalfest með öllu.
Þegar ævisaga Einars kom svo út var ekki að sökum að spyrja gamli las hana spjalda á milli og ekki minkaði hrifning hans á Bolvíkingum og Einari Guðfinnssyni við þann lestur. Mikð væri nú gott ef menn væru svona í dag. Mér skilst að þess hafi verð dæmi þó Einari hafi verði meinilla við það eftir því sem fram kom í samtölum þeirra á milli í lúkarnum á Bryndísi að hann hafi lánað eða greitt fyrir vöskum sjómönnum í Bolungarvík að eignast sína eigin báta. Honum fannst ekki gott að missa frá sér mannskap en ekki vildi hann hindra menn til athafna ef það gæti komið Bolungarvík til góða.
Þetta árabil 1959-62 voru haustin í Bolungarvík meginuppistaðan í afla. Oftast voru þeir 3 á og vil ég sér í lagi nefna þar Aðalsteinn Valdimarsson frá Hvallátrum sem bjó í Flatey á þessum tíma og réri a.m.k. 2 haust með gamla í Bolungarvík og var svo með á færunum á vorin frá Flatey jafnvel skipstjóri á Bryndísi ef gamli var enn bundinn við kennslu í skólanum í Flatey, en hann var kennari í Flatey 1959 til mig minnir vorið ´63.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kafli 4,5
Bryndís SH 136 the end
Fyrst ég er við tölvuna og búinn að taka smá pásu er best að koma með framhaldið og enda þátt þessa góða báts Bryndísar SH 136. Frá 1960 var útgerð Bryndísar stopul eða fór minnkandi vegna annara verkefna hjá gamla. Hann var á þessum árum, 1959 til 1967 að Bryndís SH 136 er endanlega seld, kennari í Flatey á Breiðafirði og í Grímsey frá 1963. Á vorin frá 1960 til a.m.k. 1965 annaðist hann selveiðar á vorin frá Staðarfelli í Dölum fyrir mágkonu sína Þuríði Ólafsdóttur bónda og ekkju Sigurðar bróður hans sem lést 1960 á besta aldri.
Ég er búinn að gera Bolungarvík skil en síðustu árin líklega 2 frekar en eitt var róið í Faxaflóann, eftir selinn, á handfæri og flatt og saltað um borð og síðan landað í Höfnum. Það er hálffyndið að síðar urðu Hafnir á Reykjanesi heimahöfn bátsins í mörg ár. Fyrirkomulagið á þessu fiskiríi var þannig að það var rennt á slóðirnar vestur og suður úr Jökli og legið inni á Arnarstapa þegar skyggja tók. Þegar brældi var siglt suður yfir Flóan til löndunar í Höfnum. Í Höfnum kynntist hann öðrum útgerðarmanni, Júlíusi Árnasyni sem gerði út aðeins minni Bátalónsbát, Faxa GK 129. Þeir áttu eftir að eiga svo viðskipti síðar.
Vorið 1965 var báturinn teki á land í Bátalóni til yfirferðar fyrir söluferli. Þá kom mjög slæmur galli í ljós sem fékk föður minn til að svitna allillilega. Báturinn var allur saumsvikinn vegna þess að þegar Bátalón byggði hann klúðruðu þeir líka vali á réttum saum og settu alltof granan og lélegan saum. Báturinn hékk í raun saman á málinguni. Bátalón bauðst til að sauma hann upp og snurfussa á eigin kostnað og sjá svo um söluferlið. Ekki gekk það nú sem skildi vel því það var erfitt að selja um þetta leiti og líklega var það ekki fyrren veturinn eftir sem mögulegir kaupendur fundust. Auðvitað voru þeir blankir en fengu einhverja fyrirgreiðslu auk þess sem það tíðkaðist að seljandi lánaði eitthvað eiginlega talsvert á móti.
Dúddarnir sem keyptu, 3 ungir menn voru nú dálítið blautir á bakvið eyrun og þetta gekk víst ekki vel og endaði á því að þeir eyðilögðu Listerinn alveg.
Faðir minn fékk ekki krónu útúr þessu fyrir vikið því eitthvað gekk nú fyrirgreiðslan sem þeir áttu að fá ekki vel fyrir sig þegar upp var staðið. Því sat hann upp með vélarlausan bát þangað til vorið eftir að gamall kunningi hans úr Höfnunum varð fyrir miklu óláni. Júlíus Árnason maðurinn sem átti Faxa GK 129 hafði lent í því að missa hann upp með splunkunýri 62 hestafla Perkinsvél sem slapp að mestu frá þessum hremmingum. Hann vantaði því bát fyrir sumarið 1967 og því varð úr að hann keypti Bryndísi SH 136 vélarlausa og gat því nýtt Perkinsvélina úr Faxa í hana.
Faxi var dæmdur ónýtur en svo merkilegt sem það var þá eignaðist hann framhaldslíf nokkrum árum seinna nýuppgerður í Stykkishólmi sem Matti SH 4 og endaði svo sem Gæfa VE 11, upphafið af farsæli útgerð í Eyjum sem reyndar er svo fyrir löngu hætt. 5 tonna Gæfa varð að lokum 60 tonna Gæfa. Bryndís fékk að halda nafninu hjá Júlla og fékk einkennisstafina af Faxa GK 129.
1977 flytur Júlli svo í Keflavík og þá fékk hún einkennisstafina KE 12. Júlli átti hana og gerði út til 1986 en þá síðla vetrar varð hann aftur fyrir alvarlegu óhappi og í þetta sinn varð sagan ekki lengri, en Bryndís KE 12 fauk á hliðina í roki sem gekk yfir Reykjanesið þar sem hún var í vetrarstöðu í Njarðvíkurslipp. Ekki þótti taka að gera við þetta gamlan bát og því var saga hennar öll. Hún var svo brennd á gamlársdag 1986 í Njarðvík.
Tekur nú við 15 ára hlé a.m.k.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kafli 5
Og þá hefst næsta tímabil
Frá 1967 til 1984 er ekki bátur í eigu föður míns og þó. Kem að því á eftir. Kallinn taldi sig alveg hættan þessu en auðvitað er það ekki hægt, þetta er ávanabindandi andskoti og á árunum 1975 til 1977 var hann mjög virkur þáttakandi í stofnun og framþróun Þörungavinslunar á Reykhólum og varamaður Steingríms Hermannssonar í fyrstu stjórn þess.
En þetta er nú annað mál en kemur að vísu við sögu í framhaldinu. 1975 var háð Þorskastríð á miðunum við landið en það var líka í eldhúsinu í gamla skólanum á Reykhólum. Frá þeim tíma kviknaði áhugi minn á sjómennsku og skipstjórn, auk öllu því sem tengist vélbúnaði í bátum og skipum sem er auðvitað hverjum trillukarli nauðsynlegt.
Ný skref í útgerð
Hver kannst ekki við máltækið "oft veltir lítil þúfa þungu hlassi" mér finnst það eiga vel við upphafið mitt með þeim gamla. Fyrsta fleytan eftir að ég kom til sögunar var ekki merkileg. Ég reyndi hvað ég gat að finna mynd af henni en það var mjög skrýtinn prammi sem gamli rak saman sumarið 1977 þegar hann og við fjölskyldan tókum til við þangskurð með handaflinu á Galtará, áður en haldið var á vit ævintýranna í Stykkishólmi.
Þetta var botn og grind sem haldið var uppi af fjórum bílslöngum sem lásaðar eða tessaðar voru í grindina sem var ferköntuð, 3x lengri á annan veginn eða svo. Þessu var róið sem gekk auðvitað ekki vel. Í fyrstu taldi gamli að stöðugleikin væri nógur en auðvitað var það ekki svo gott án hjálpar og því snaraði hann brettum á sitthvort borðið með áföstum tómum olíubrúsum sem gerðu þetta skrifli eins og klett í hafi. Hann haggaðist ekki nema mikið kæmi til í hvort borðið sem var. Þetta fagra fley var samt ekki notað nema í ca 2 mán og fór ekki á flot eftir það. Örlög þess voru að brenna sennilega 2 árum seinna, þegar oddvitinn í Gufudalssveit ætlaði að gera okkur þann greiða að sinubrenna túnið á Galtará og það fór illa úr böndunum svo tjón hlaust af.
1982 var svo næsta skref tekið sem er líklega upphafið af því sem síðar varð. Því miður á ég ekki mynd af því fleyi en þá keyptum við slöngubát með 25 hestafla Johnson utanborðsmótor sem gekk alveg heilan helling. Reyndar vorum við þar í félagi við 2 aðra úr Galtarárfjölskylduni. Við notuðum hann svollítið í fyrstu í Hólminum um sumarið en vorið 1983 fórum við með hann að Galtará og þar var rúntað um Kollafjörð yfir á Bæjarnes og Svínanes.
Í júlí datt svo þeim gamla í hug að afla þangs með handaflinu að Galtará til að drýgja tekjurnar og þá kom báturinn í góðar þarfir. Við notuðum hann til að fleyta okkur útí ystu skerin á útfalli og draga nótina uppí fjöru með slegna þanginu til að moka því í netapoka. Síðan voru 25 hestöflin nýtt til að draga netin á ból. Þetta var mikið mix og þurfti lægni til en þetta gekk áfallalaust. Við handöfluðum hátt í 100 tonna minnir mig, frá júlíbyrjun fram til 26 ágúst en þá skiluðum við af okkur og fórum suður í Hólm með bátinn enda tók við skóli hjá gamla og hreppurinn hjá mér. En við höfðum háleit markmið fyrir næsta ár og sumar. Um veturinn hækkaði símreikningurinn illilega en var mikið hringt spáð og spökulerað.
Þess ber samt að geta að þetta gekk ekki alveg áfallalaust, mótorhælinn varð fyrir skemmdum sem og botn bátsins fór ekki vel í nuddi við klappir og grjót.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kafli 6
Bátarnir stækka, Anna SH 49 kemur til sögunnar
Áður en við fórum í þangið 1983 og reynar held ég sumarið áður vorum við feðgar farnir að leita okkur að alvöru skipi. Ég held að Bolungarvíkurnostralgía hafi svolítið verið að plaga gamla og hann langað aftur vestur þó hann hafið ekki orðað það þannig.
Svo merkilegt sem það var þá vorum við sjaldnast sammála í upphafi, og reyndar alla okkar útgerðarsögu og alls ekki með sömu prinship. Við heimsóttum nokkrum sinnum Brynjar Ívarsson í Bátum og búnaði og einhvern lögmann sem var að selja punga, líklega á vegum LÍÚ. Þá erum við að tala um þetta 15 til 20 tonna báta. Ég man eftir nöfnum eins og 1158 Bakkavík ÁR 100, Svan RE 475 og Húnavík HU 38 sem var dýrust og nánast nýr bátur. Ég nefndi við gamla að mig langaði helst í Bátalónsbát en hann var ekki spenntur fyrir stórum súðbyrðing eftir lokaraunirnar með Bryndísi SH 136. Við vorum þar að auki blankir og þar sem foreldrar mínir voru að skilja stóð yfir uppgjör sem setti talsvert strik í reikninginn, en ekki vantaði bjartsýnina.
Eftir þangöflunina sumarið 1983 fórum við að pæla í því hvort við gætum nýtt auðlindina í fjörunni hjá okkur og kannski meira til að fjármagna þó ekki væri nema opna trillu sem kostaði ekki mikið. Því fór af stað mikil vinna um veturinn 1983 til 84. Í fyrstu var langt upp með nýjan bát en það var alltaf spurning um fjámögnun. Við áttum reyndar hauk í horni, Skjöld Stefánsson útibústjóra Búnaðarbankans í Búðardal viðskiptabanka föður míns. Skjöldur reyndist föður mínum alla tíð vel og var lykilmaður í því sem fljótlega kom. Hann var reiðubúinn að leggja okkur lið að einhverju leiti og um vorið 1984 höfðum við loksins fundið Færeying á þokkalegu verði og að við héldum í sæmilegu standi. Seljandinn var endurskoðandi eða eitthvað slíkt og hafði átt hann í nokkur ár sem hobbý bát í Reykjavík en ekki notað hann mikið enda kannski kunnáttan ekki mikil að okkur fannst í meðferð báta. Báturinn hét Þórey RE 3 skipaskrárnúmer B-854 (5854). Hann var bátur númer 3 frá Mótun smíðaður 1977 í Hafnarfirði og hét þá Dagný NK 7 og seinna Þórey NK 13.
Hann hefur sennilega verið notaður talsvert á Norðfirði þegar hann var þar. Kaupverðið var 250.000 kr og með honum fylgdi dýptarmælir, bjargbátur í tösku, kompás og í honum var 23 hestafla Volvo Penta vél. Það vantaði VHF talstöð sem reyndar var ekki orðin skylda fyrr en um þetta leiti.
Kaupin voru fjármögnuð þannig að Skjöldur í Búðardal lánaði okkur 100.000 krónur til útborgunar og svo gaf eigandin út tvo víxla uppá 75.000 krónur hvorn með gjalddaga 1 september 1984. Skuldabréfið í Búnaðarbankanum var með gjalddaga 1 október sama ár. Við urðum svo að kaupa okkur nýja talstöð frá Benco sem kostaði 12.000 krónur og það kostaði eitthvað um 6.000 krónur að flytja bátinn með Baldri úr Reykjavík og vestur.
Við urðum fyrir því óláni aftur á móti að í millitíðinni var kompásnum stolið úr honum þar sem hann stóð fyrir utan Trefjar í Hafnarfirði. Þegar báturinn kom lentum við í því að við gangsetningu brotnaði gormur í olíuverkinu og það tók drjúgan tíma að finna það út því gormurinn hélt opnum loka fyrir brennsluolíu inná verkið og því var ekki nema vona að ekki færi í gang.
Kalli Einars bekkjarbróðir minn dró okkur úr Skipavík þar sem Baldur kom með áburð þegar hann kom með Þórey, og inní gömlu höfnina í Stykkishólmi þar sem við settum hana efst uppí krók við steinbryggjuna neðan við Bókabúðina hjá Kidda og Stellu.
Þetta byrjaði ekki vel.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kafli 7
Þangskurður á Galtará og Bæjarnesi 1984
Um veturinn höfðum við átt í samskiptum við þáverandi forstjóra Þörungarverksmiðjunar og höfðum óskað eftir að fá leigðan skurðarpramma frá byrjun júní og þangað til við myndum ná skammtinum í þessum löndum eða fram í seinnihluta ágúst. Forstjórinn sýndi þessu fullan áhuga og frá byrjun var það aldrei neinn misskilningur að við ætluðum að nýta tíman vel.
Hann sendi okkur upplýsingar um úthaldsdaga allra 9 prammana sem þá voru í notkun, en ástand a.m.k. 2 þeirra var frekar slappt, sér í lagi þess elsta, pramma no 1 sem var líka einum cyl aflminni en allir hinir. Sem dæmi; prammi 6 hafði verið leigður árið áður í Hergilsey í um það bil mánuð og aflað um 350 tonna eða um 10-12 tonn á dag sem gerir 5-6 net að meðaltali á dag. Okkur skildist að þetta væri ekki svo slæmt enda góður prammi.
Við hefðum aldrei skipulagt kaupin á Þórey RE 3 sem nú hafði fengið nafnið ANNA SH 49 í höfuðið á föðurömmu minni fyrrum húsfreyju á Galtará. Eiginlega hefði báturinn átt að fá BA númer. 250.000 krónur í skuld voru talsverðir peningar 1984 en eins og við settum þetta upp hefði þetta átt að vera klárt dæmi. Við gerðum ráð fyrir að afla að lágmarki 500 tonna af þangi en æskilegast væri að ná 600 á þessum kannski 40-50 dögum sem við ætluðum okkur úthaldið eða rúm 10 tonn á dag 5 net af slegnu þangi.
Við sigldum svo norður yfir Breiðafjörð í blíðskaparveðri en það dró upp þokubakka þegar fór að nálgast Flatey þann 7. júní 1984. Við höfðum fengið þau skilaboð að við myndum fá pramma um eða upp úr 10. júní.
Einn hængur var á, við vorum kompáslausir í þessari ferð með slöngubátinn í slefi. Á Flateyjarsundi var siglt inní mjög dimman þokubakka sem var nú frekar óþægileg tilfinning án alls nema dýptarmælis. Gamli var við stjórn og áður en bakkinn byrgði sýn til Flateyjar setti hann trýnið beint á Flateyjarkirkju og tók svo stefnuna eftir golu sem fylgdi bakkanum og gáraði sjóinn. Eins tók hann mið af stefnubreytingum út frá tuðrunni aftaní.
Mér fannst það heil eilífð en sennilega hefur þetta gengið í ca 20 mín þegar létti til og það fyrsta sem birtist framundan var fallega hvíta kirkjan í Flatey, bara komin talsvert nær. Þá var gerð stefnubreyting inn Flateyjarsund með stefnu laust af Látralöndum á Miðleiðarsker, þar mjögulega hvílir á hafsbotni vélbáturinn Oddur BA 12 síðan 30 árum fyrr nærri því uppá dag og með öllum sínum farþegum og áhöfn. Þar fórst meðal annara Óskar Arinbjarnarson bóndi á Eyri, næsta bæ við okkur í Kollafirði, sem best ég veit er afi Jóns Gnarr fyrrum borgarstjóra.
Siglingin gekk smurt inn flóann framhjá Látrum og Miðleiðarskeri og þegar við skriðum inn Kollafjörðinn blast við rauður sláttuprammi í Kleifarstaðalöndum en þar voru á ferð Jón Atli Játvarðarson og Sveinn Hallgrímsson frá Skálanesi og voru búnir að vera að með góðan pramma síðan í byrjun maí og gengið vel. Þeir voru að verða komnir inn að merkjum hjá okkur og því að verða búnir.
Nú tók við bið hjá okkur, 10. júní kom og ekki bólaði á prammanum.
Við fengum gesti, Kristín systir gamla og Elías sonur hennar komu og í farteskinu hafði Elías nýjan góðan kompás í Önnu. Það var svo ekki fyrr en 19 júní sem við okkur blasti m/s Karlsey með pramma 1 í togi okkur að óvörum. Við rukum til og náðum í prammann en okkur rak í rogastans þegar við sáum netabirgðir í prammanum voru aðeins 20 net, 5-6 daga birgðir??? Við fengum þær fréttir að meira væri ekki til og því miður væri að berast of mikið að, auk þess sem það voru einhverjar bilanir í verksmiðjuni. Við byrjuðum strax daginn eftir, 20. júní og 4 dögum seinna voru netin búin. Ástand prammans var mjög slappt, kraftleysi og vöntun á hlífum framan á greiðuna gerði okkur mjög erfitt fyrir. Þetta var ekki alveg eins og við höfðum ætlað 3-4 mánuðum áður!!!!!
Stundum hef ég velt því fyrir mér hvað fólk á Reykhólum hugsar eiginlega, sér í lagi í seinni tíð. Það er eins og allt þurfi að vera á móti öllu.
Mér er það enn hulin ráðgáta, hvar í ferlinu veturinn 1983 til 4 það skilaði sér ekki að okkur vantaði góðan pramma til að ná því sem við áætluðum, en það var eins og hugsuninn væri sú að við þyrftum pramma til að poka handskorið þang. Samt fylgdu engar nætur fyrir þangið þegar pramminn kom enda báðum við ekki um það. Eitthvað rámar mig svo í að okkur hafi verið sendar ein eða tvær nætur. Í mínum huga átti bara einn maður hugmyndina af því að við fengjum þetta drasl og hann verður ekki nefndur hér á nafn.
Við fengum aðeins 20 af 60-70 netum sem við vildum fá með prammanum 19. júní 1984. Sú skýring var reyndar að það var skortur á netum og bilun í verksmiðjunni á Reykhólum. Það tók okkur 3-4 daga að slá með hræinu í þessi net, ca 40 tonn. En mikið var þetta samt erfitt, pramminn var alls ekki góður, kraftlaus með öllu og svo vantaði hlífar framan á greiðuna til að hindra að slegið þang flyti framhjá þegar bakkað var frá skerjatoppum, því ef greiðuni var lyft í snatri og bakkað frá kæfði 2 cyl 25 hestafla Deutz nærri því á sér. Við biðum svo í viku eftir að það væri sótt til okkar og sama var uppi á teningnum á Kleifarstöðum hjá nágrönnum okkar þar, en þeir voru að klára hjá sér.
30. júní fengum við fréttir að það yrði sótt til okkar og að Kleifarstöðum. Þá um kvöldið vorum við ræstir út af Halla bónda á Skálanesi til að sækja syni hans og systurson út í sker utan við Skálanes, en þar höfðu þeir fjarað uppi á hörðu útfalli um kvöldið án þess að við yrðum þess varir. Anna SH 49 var á þurru í fjöruni en við drösluðum slöngubátnum fram með aðstoð Halla og þutum svo á 30 hnútum út að skerinu og kipptum strákunum um borð. Gamli skrapp að vísu upp til að athuga með trilluna sem var opinn járnhaugur frá verksmiðjuni og fjöruð hátt uppí klettum í skerinu og vel skorðuð þar. Þetta voru ólánsfleytur og við vildum ekki vera með svona drasl, drógum frekar á Önnu með sín 23 hestöfl, enda var hún keypt til góðra verka.
Þegar Karlsey kom svo að sækja í blíðuveðri 1. júlí, kom dráttarbáturinn Flatey með til að slefa útí skipið. Það vantaði þang, verksmiðjan komin í lag og það lá á að því er virtist. Við sameinuðum tvær trossur hjá okkur og Flatey dró þær að síðu Karlseyjar svo sótti hún 30 net a.m.k. í Kleifarstaðalandið og hengdi í trossuna okkar. Það voru því kominn um 50 net, 100 tonn í eina kippu utan í Karlsey og til að halda þessu réttu var járntrillan látin toga í endan á fullu afli. Auðvitað endaði þetta ekki vel.
Þegar búið var að hífa okkar 20 net um borð og 3-4 frá Kleifarstöðum gaf sig snúningstjakkur á kranunum á þann hátt sem ég hef ekki séð fyrr eða síðar. Við að krafla í þessi 100 tonn sem stundum héngu í honum varð álagið það mikið að hann sprakk frá í heilu lagið með tilheyrandi skemmdum og hávaða auk þess sem það gekk glussagusa frameftir skipinu.
Pramminn okkar var utaná við hlið kranans og Anna utaná honum, en það var verið að tanka hvortveggja af brensluolíu. Hvellurinn var það hár að ég man enn hvernig Gylfi Helga stýrimaður hvarf niður fyrir gluggana í kranabúrinu hann hrökk svo við. Með skemmtilegri atriðum sumarsins þegar upp var staðið. En þar með var skipið út leik og það var pakkað saman í skyndi og haldið til Reykhóla að gera við. Við fengum yfir 60 net og nú var hægt að fara að gera eitthvað af viti.
En það hékk margt saman eftir þennan dag, saman fór slæm tíð og ástand prammans var ömurlegt. Ýmislegt fór að bila að vísu máttu þeir hjá Þörungavinnslunni eiga það að menn voru fljótir að koma til viðgerða og með varahluti ef á þurfti að halda. Til að auka ánægjuna var pramminn talstöðvarlaus og við því sambandslausir með öllu. Til að kóróna það var nýja VHF talstöðin í Önnu SH 49 ekki með rás 14 sem var aðalrásin við innanverðan Breiðafjörð. Stöðin sem var af gerðini Benco og frá Benco hf hafði aðeins 8 valdar rásir eins og t.d. 16 sem var auðvitað skylda en svo valdi söluaðilinn restina sem voru að mig minnir 8, 10, 12, 15, og 24. Stöðin sem við fengum svo seinna í prammann var líka svona, með nokkrar valdar rásir og mig minnir að 8 hafi verið sú eina sem passaði við stöðina okkar. Það var ómögulegt að hafa ekki rás 14 og virkilega einmannalegt. Við heyrðum að vísu oft einhvern kjaftagang á áttunni en ekki var ég viss hvaðan hann kom eða hverjir það voru, hugsa samt að það hafi verið mögulega einhverjir skakarar frá Patró.
Sumurin 1983 og 1984 voru mjög blaut og erfið sumur sér í lagi seinni hlutinn. Í minningunni var þetta eintóm vosbúð, sér í lagi handsláttusumarið 1983. Berjasprettan hreinlega drukknaði og smá sprænur urðu að beljandi jökulám dag eftir dag.
Eftir að við komumst á skrið í slætti, þrátt fyrir ruslið sem okkur var boðið uppá, gekk þetta sæmilega en alls ekki nógu vel til að standast markmið okkar en við létum það ekki trufla. Það komu í júlí nokkrir dagar sem vindur var of stífur til að hægt væri að slá með góðu móti, en aflinn var þetta 4 til 8 pokar (net) á dag og einn daginn í blíðviðri náðum við 9 og hefðum náð einum enn ef ekki hefði farið í sundur glussaslanga útí hjólarótor.
Um 20. júlí vorum við komnir á enda í Galtarárlandi og tókum einn dag í að kanna Bæjarlandið frá innstu merkjum út að Bæ. Um kvöldið dömluðum við svo með Ásinn og bólið yfir að Spillirum innst á Bæjarhlíðini á móts við Eyri. Þar höfðum við skjól og gekk vel en það gekk hratt á þangið og því miður var minna á miðri hlíðinni af sláttuþangi en við bjuggumst við.
Í byrjun ágúst vorum við komnir langleiðina út á móts við Bæ. Þá var smá frí, þ.e. gamli skrapp suður í Hólm að sækja bílinn minn og ég varð einn eftir að Galtará með þær ordrur að fara ekki yfir þó ég sæi eitthvað að hinumegin. Um 10. ág. fórum við svo rúnt að Reykhólum og lásum yfir hausamótunum á mönnum þar varðandi prammamálin. Það var búið að senda okkur ótal varahluti og koma með og gera við, en allt kom fyrir ekki, þetta var bara merkilegt að geta notað þetta helvítis flak og þeir voru hálf undrandi hvað komið var þarna komið framí ágúst eða um 270 tonn af þangi. Þessi prammi hafði verið mánuð í úthaldi árið áður með tæp 100 tonn 3 tonn á dag en við héngum í 6 til 7 tonnum per dag. Markmið okkar voru samt 10 tonn að meðaltali á dag í 50 daga, við vorum þarna búnir að vera ca 40 daga.
Ferð okkar út að Reykhólum skilaði því -að vísu með fýlu hjá ákveðnum aðila sem sjaldan hefur þolað að vera sagt til syndana- að forstjórinn ákvað að við fengjum pramma no. 3, ex no. 8 sem var aðgerðarlaus á Auðshaugi. Eitt kvöld upp úr miðjum ágúst urðum við allt í einu varir við að Karlsey var að læðast upp að, okkur að óvörum með þennan pramma í togi. Svo leynileg var förin að við bróðir minn urðum að bregðast hart við og fara á móti og sækja gripinn.
Gamli varð all undrandi þegar við birtumst á grænum húslausum pramma við hliðina á flakinu sem hann var að busla á. Svo lá á að þeir nenntu ekki að taka hann til baka svo nú vorum við allt í einu með tvo pramma í bóli en við notuðum ásinn ekkert eftir að við fengum þristinn. Hann var húslaus af því honum hafði hvolft við bryggju að Reykhólum árið áður og því var skipt um flotholt undir honum en ekki vanst tími til að skipta um húsið sem hafði eyðilagst við það óhapp. Þvílíkur munur í þessum pramma var 3 cyl 36 hestafla Deutz og það voru hlífar framan á greiðuni. Nú þurfti ekki að elta þanghrannir um alla voga eins og á hinum. Næst þegar þeir sóttu þang var ásinn og bólið hans tekið og söknuðurinn var lítill.
Síðasti sláttudagur var að mig minnir 26-7. ágúst. Þá skiluðum við öllu og fórum að huga að brottför í Stykkishólm á sitt hvoru farartækinu ég á Datsun P 675 og gamli á Önnu SH 49. Því miður hafði vél Önnu 23 hestafla Volvo Penta ekki þolað þessa notkun vel og farið að bera á óhljóði/aukahljóði í henni sem ekki boðaði gott samt var ákveðið að reyna að komast suður úr með bátinn. Að morgni að mig minnir 29. ágúst lögðum við af stað í sitthvora áttina, við bræður á P 675 austur yfir Hálsa og gamli út Kollafjörð á Önnu og eina sambandið okkar á milli var CB stöð í P 675 og lítil handCB í Önnu. Upp á Hjallahálsi náðum við sambandi við Önnu og þá var útlitið ekki gott. Gamli var stopp undan Svínanesi við mælingu hafði lækkað smurolíu forðinn og hann var að bæta á og hafði á orði að aukahávaðinn hefði aukist þessar kannski 8 mílur sem siglt hafði verið. Eftir samtalið héldum við áfram og tók Bjarki bróðir að sér hlutverk loftskeytamann P 675 við að reyna að ná sambandi við Önnu það sem eftir var leiðarinnar heim í Hólm en ekkert gekk, enda fjarlægðin mikil á milli.
Okkur bræðrum var órótt þegar við komum síðdegis í Hólminn á P 675 og höfðum ekkert heyrt frá Önnu síðan á Hjallahálsi og þá var útlitið ekki bjart en það besta var að veður var sæmilegt.
Alla leiðina hljómaði vinsælasti sumarsmellurinn í útvarpinu meira eða minna.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
